In de 19de en 20ste eeuw gebruikten gemeentebesturen een wapenschild om hun documenten een officieel karakter te geven. De meeste besturen hadden een eigen wapen. Dit was alvast zo voor Aalter, Bellem, Poeke, Knesselare en Ursel. Lotenhulle gebruikte de Belgische leeuw.
Voor 1977 (fusie van gemeenten)
Wapenschild Aalter
Beschrijving
Een schild van zilver met een Sint-Andrieskruis van keel (rood).
Historisch karakter
Verwijst naar het wapen van de heren van Praet, die ook lange tijd de heren van het Land van de Woestijne waren. Erkend bij Koninklijk besluit van 18 december 1903.
Wapenschild Bellem
Beschrijving
Een schild van keel (rood), met een zilveren klok en een schildhoofd met het wapen der Nederlanden: van lazuur, (blauw) bezaaid met gouden blokjes, met een gouden, halve leeuw, getongd van keel (rood) en gekroond van goud met rechts een gouden zwaard.
Historisch karakter
Bellem heeft nooit een officieel wapen gehad. Er bestaan dan ook meerdere versies van. In de Hollandse tijd poogde men om het wapen van de vroegere heren (van Bellem of van de familie Rijm) als gemeentewapen te laten erkennen. Dit werd niet aanvaard. Men stelde dan een wapen, gelijkend op de beschrijving hierboven, voor. Het bestuur opteerde dus voor een klok als sprekend embleem waarin Bellem als Bellen wordt geïnterpreteerd. Ook de pogingen van 1909 en 1951 mislukten.
Meer informatie in F. Bastiaen, D. De Reuck, I. Hoste, L. Stockman, Geschiedenis van Bellem, p. 415-416. Zie ook D. De Reuck, De bel van Bellem, in De Belle, jg. 1 (1988), nr. 1, p. 10-11 en nr. 2, p. 4-6.
Wapenschild Poeke
Beschrijving
Historisch karakter
Volgens het Wapenboek van Gelre voerde de “here van Pooc” in de XIVde eeuw van goud met gaande leeuw van sabel geklauwd en getongd van keel. De leden van de familie de Preud’homme d’Hailly, burggraven van Nieuwpoort en heren van Poeke, voerden van sinopel met adelaar van goud, gebekt en gepoot van keel.
Een besluit van de Nederlandse regering van 3 december 1817 heeft aan de gemeente Poeke een gedeeld schild met het wapen van deze twee herenfamilies toegestaan.
Wapenschild Knesselare
Beschrijving
Een schild met een Sint-Andrieskruis (schuinkruis), overstopt met een omgekeerde schelp (een rocaille, een versiering, kenmerkend voor de barok- en rococotijd). “in goud een keper van keel (rood).
Historisch karakter
Willem I in het Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830) wees voor Vlaanderen 266 wapens toe, maar Knesselare was daar niet bij.
Na de Belgische onafhankelijkheid mislukte de eerste poging van Knesselare om toch een wapen te krijgen.
In 1895 mislukte een tweede poging, het door Cornelis Gailliard beschreven wapen van de middeleeuwse Heren van Knesselare. Gailliard, wapenheraut van Keizer Karel (16de eeuw) noteerde voor de heer van Knesselare een wapen in sabel (zwart) met een kruis van zilver. Niet één bewijsstuk was voor diens suggestie.
Pas eind de jaren zestig toont het gemeentebestuur weer interesse voor het verhaal, maar omdat er op dat moment niet één bron was die aantoonde dat het oude wapen van de Heren van Knesselare (1895) historisch correct was mislukte ook deze derde poging.
In 1970 wordt eindelijk een bewijsstuk gevonden: een zegel aangeplakt op een document van 12 maart 1694.
Wapenschild Ursel
Beschrijving
Een veld van keel (rood) en drie merlets* met hetzelfde kleur.
Historisch karakter
Het geslacht d’Ursel komt van een Antwerps adellijk geslacht dat ook Ursel als eigendom verwierf. Ursel kreeg in 1936 al de toelating om het wapen van de hertogen van Ursel te voeren.
*Merlet = kuikenachtig gestileerde vogeltje zonder snavel en poten). Sommige bronnen verwijzen ter verklaring naar het verhaal en de overlevering dat alleen ridders die aan de kruistochten hadden deelgenomen merlets in hun wapen mochten dragen.
Wapenschild Lotenhulle
Beschrijving
Een schild van sabel (zwart) met daarop een klimmende leeuw in goud, getongd en geklauwd in keel (rood).
Historisch karakter
Het wapenschild van Lotenhulle toonde de Belgische leeuw. De leeuw op het Belgische wapenschild is afgeleid van de Brabantse leeuw, die al sinds de middeleeuwen een symbool was van het hertogdom Brabant. De leeuw staat in de heraldiek vaak symbool voor moed, kracht en koninklijke waardigheid. Na de Belgische Revolutie in 1830, toen België onafhankelijk werd van Nederland, werd de Brabantse leeuw gepromoveerd tot nationaal symbool. Dit werd officieel vastgelegd in het Belgische wapenschild, dat in 1837 werd ingevoerd.
Wapenschild en vlag na 1977
Wapenschild fusie Aalter, Bellem, Poeke en Lotenhulle
De gemeentefusies noopten de nieuw-gevormde gemeenten ook tot het herbekijken van het/de wapenschild(en) en vlag om als één gemeenschap naar buiten te treden. Er verscheen hieromtrent een decreet op 28 januari 1977.
In Aalter had men de regelgeving niet afgewacht om aan de slag te gaan. Al begin december 1976 deed lokaalhistoricus Luc Stockman, op vraag van burgemeester Jan De Crem, een voorstel voor een nieuw wapenschild. Tijdens de installatievergadering van de gemeenteraad op 1 januari 1977 werd al een beslissing genomen. Het voorstel was een combinatie van het wapen van de vroegere gemeenten Aalter en Poeke (teruggaand op het wapen van de oudst bekende heren), daar dit de enige erkende wapens waren voor de fusies (terwijl de heren van het Land van de Woestijne ook invloed hadden in Bellem en dit ook zo was voor de heren van Poeke in verband met Lotenhulle).
Er zouden nog enkele aangepaste beslissingen volgen, daar de Subcommissie voor Heraldiek opmerkingen formuleerde. Het ministerieel besluit tot bekrachtiging verscheen uiteindelijk op 7 mei 1985.
Beschrijving wapen
In keel (rood) een ankerkruis van zilver, een schildhoofd van goud met een gaande leeuw van sabel, geklauwd en getongd van keel (rood).
Beschrijving vlag
Gevierendeeld 1. en 4. rood met een wit ankerkruis 2. en 3. geel met een zwarte gaande leeuw rood geklauwd en getongd.
Wapenschild fusie Knesselare en Ursel
Een Knesselaarse linkerhelft en een Urselse rechterhelft. Links in goud een schuinkruis van keel (rood). Rechts in keel een schildhoofd van zilver, beladen met drie merletjes van het veld.
Wapenschild en vlag na 2019
Ook na de fusie van Aalter met Knesselare en Ursel in 2019, werd beslist het wapenschild dat refereert naar de heren van het Land van Woestijne te behouden als wapenschild voor de nieuwe gemeente Aalter. Het bestuur koos voor het wapenschild dat alle dorpen verbindt: de heren van het Land van Woestijne hadden immers invloed in alle huidige Aalterse dorpen. De Vlaamse Heraldische Raad bekrachtigde dit voorstel met een positief advies, zonder opmerkingen.
